Polska literatura popularna. Wybrane wątki. Konwersatorium (26 h)

Autorskie ćwiczenia poświęcone literaturze realnie czytanej, prowadzone w Collegium Civitas.

Założenia i cele: Celem zajęć jest analiza i interpretacja fenomenu współczesnej literatury popularnej, tak charakterystycznego dla rozwoju kultury masowej w Polsce po 1989 r. Na tle historii literatury popularnej w kraju (i na świecie), oraz rozwoju, wolnych od łatwej krytyki, metod jej badania, zostaną ukazane przemiany gatunkowe powieści popularnej (romans, fantasy, kryminał itp.).

Role pisarzy popularnych i ich autokreacje zostaną powiązane z formami promocji, stosowanymi przez redaktorów, księgarzy, wydawców i propagatorów książek, a te z kolei z zasadami uprawiania krytyki i recenzenctwa tego rodzaju literatury, a także z typami kontaktów z publicznością, a wreszcie sposobami odczytywania tej literatury (tzw. style odbioru).

Przedmiotem analizy będą zatem zarówno pojedyncze najpopularniejsze na rynku tytuły, serie wydawnictw popularnych, strony internetowe i recenzje im poświęcone, jak i adaptacje filmowe najbardziej znanych powieści. Analizie schematów narracyjnych będą towarzyszyć interpretacje “ideologii” (U. Eco), kryjących się za schematami „harlekinów”, „ludlumów” i innych produkcji literackich tego typu. W ten sposób zostanie odtworzona wieloaspektowa wizja obiegu polskiej literatury popularnej i specyfiki jej odbioru, powiązana z opisem specyfiki polskiego rynku książki i szerzej nawet – kultury literackiej po 1989 r. w Polsce.

Pozwoli to na zastanowienie się nad przemianami gustów masowych współczesnych Polaków, ich stylami odbioru i potrzebami czytelniczymi oraz teraźniejszością powieści popularnych w Polsce w kontekście przemian wyobrażeń zbiorowych

Plan zajęć:

1. Wprowadzenie. Książka popularna – funkcje, cele i granice. Rynek książki w Polsce przed i po 1989 r. Dominacja literatury popularnej a inne formy istnienia książki. Kicz, problemy estetyczne z literaturą popularną.

2-3. Czym jest bestseller? Najpopularniejsza powieść ostatnich 20 lat. Miłość w czasach kumulacji kapitału w „Samotności w sieci” Janusza L. Wiśniewskiego

4. Narodziny powieści popularnej a czytelnicy. Z historii literatury popularnej. Narodziny i rozwój gatunków (próba systematyki). Defoe i inni pisarze ery przemysłowej (Anglia, XVII wiek). Nowoczesny sukces pisarski. Eugeniusz Sue i jego „Tajemnice Paryża”

5. Zmienne losy literatury popularnej w Polsce (XIX i XX wiek). Klasyka literatury popularnej („Trędowata” H. Mniszek) a jej „przeżytki” (kalendarze, powieści zeszytowe i poszytowe, powieść gazetowa w odcinkach,  książki profetyczne, senniki, flirt towarzyski, mowa kwiatów, poradniki towarzyskie –  charakterystyka).

6. Kryminał. Rozwój gatunku (od modelu klasycznej opowieści detektywistycznej, przez czarny kryminał, powieść milicyjną, po nowsze czasy).

7. Skąd przychodzi Wiedźmin (i dokąd zmierza)? Powieść fantasy w poszukiwaniu tożsamości. RPG i gry komputerowe

8. 1989 r. Rewolucja potrzeb czytelniczych. Harlequin w Polsce. Gdy od treści istotniejsza jest dystrybucja. Serie romansowe i ich specyfika

9. Polski romans emancypacyjny (w granicach rozsądku). Nowy gatunek powieści dla kobiet. Związki powieści i kina, telewizji (seriale), prasy kolorowej. Nowe pokolenie pisarek na potrzeby rynku: polski harlekin ambitny (z tęsknoty za realiami utkany). Popularne serie wydawnicze „Literatura w spódnicy”, „Żaby i Anioły”, „Owocowa seria”. Grochola, Szwaja, Sowa, Leżeńska et consortes

11. Dziwne losy powieści dla młodzieży

12. Globalne przygody współczesnej literatury popularnej. Wybór

13. Granice literatury popularnej. Popularność książki w obiegu literatury „wysokoartystycznej”. Model – Nagroda „Nike”

14. Podsumowanie. Polska kultura literacka (czym jest książka dziś?). Obieg literatury popularnej na tle innych obiegów oraz jego funkcje i przemiany.

Na życzenie studentów mogę podjąć zamiennie poniższe tematy:

1. Polska poezja popularna. Ks. J. Twardowski i jego strategia pocieszenia,

2. Komiks polski. Między Scyllą patriotyzmu a Charybdą postmodernizmu,

3. „Emmanuelle”. Powieść erotyczna jako przeżytek w dobie wideo, dvd i Internetu,

4. SF w Polsce po Lemie. Nowe drogi i stare szlaki

Szczegółowe wymagania zaliczenia:

Obecność i aktywność na zajęciach, przygotowanie wprowadzenia/wystąpienia, praca zaliczeniowa na temat wybranego dzieła kultury popularnej, ze szczególnym uwzględnieniem książki popularnej

Lektury:

„Słownik literatury popularnej”, pod red. T. Żabskiego, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1997 (wybrane hasła)

Rene Escarpit, „Rewolucja książki”, PWN, Warszawa 1969

Janusz Lalewicz, „Socjologia komunikacji literackiej”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1985

Stefan Żółkiewski, „Problemy socjologii literatury”, [w:] „Kultura. Socjologia. Semiotyka literacka”, PIW, Warszawa 1979

Janusz L. Wiśniewski, „Samotność w sieci”, Prószyński i ska, Czarne, Warszawa 2001 

Łukasz Gołębiewski, „Rynek książki w Polsce 2006. Wydawnictwa”, „Rynek książki w Polsce 2006. Dystrybucja”, Biblioteka Analiz, Warszawa 2006 (wydawnictwo cykliczne, zatem także wydania z poprzednich lat)

Grażyna Straus, Katarzyna Wolff, „Czytać, nie czytać…”, BN, Warszawa 2000

„Zmiana czy stagnacja. Społeczeństwo polskie po czternastu latach transformacji”, pod red. M. Marody, Scholar, Warszawa 2004 (wybrane artykuły)

Eugeniusz Sue, „Tajemnice Paryża” (dowolne wydanie)

Ian Watt, „Narodziny powieści”, PIW, Warszawa 1973

Umberto Eco, „E. Sue. Socjalizm i pocieszenie”, [w:] „Superman w literaturze masowej”, PIW, Warszawa 1996

Helena Mniszkówna, „Trędowata” (dowolne wydanie)

Tadeusz Dołęga-Mostowicz, „Znachor” (dowolne wydanie)

Maria Rodziewiczówna, „Dewajtis” (dowolne wydanie). Do wyboru 1 powieść

Łukasz Gołębiewski, Piotr Kitrasiewicz, „Rynek książki w Polsce 1944-1989”, Biblioteka Analiz, Warszawa 2005

Barbara Zawierucha, „Bestsellery w Polsce w latach 1945-1980”, „Roczniki Biblioteczne” 1984

Anna Matuszewska, „Jak szumi Dewajtis?”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989

Joanna Chmielewska, „Boczne drogi”, Kobra, Warszawa 2004

Tomasz Piątek, „Kilka nocy poza domem”, Czarne, Wołowiec 2004

Marek Krajeński, „Koniec świata w Breslau”, WAB, Warszawa 2003

Do wyboru 1 powieść

Roger Caillois, „Powieść kryminalna, czyli intelekt opuszcza świat, aby oddać się li tylko grze…”, [w:] „Odpowiedzialność i styl”, PIW, Warszawa 1967

Stanisław Barańczak, „Polska powieść milicyjna”, [w:] „W kręgu literatury Polski Ludowej”, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1976

Jerzy Siewierski, „Powieść kryminalna”, KAW, Warszawa 1979

Andrzej Sapkowski, „Krew Elfów”, SuperNowa, Warszawa 1994

Katarzyna Kaczor, „Gerald, Czarownice i Wampiry”, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2002

Ewelina M. Szyszkowska, „Odmiany uczuć. Popularny romans kieszonkowy w Polsce 1990-2000”, BN, Warszawa 2003

Ann Barr Snitow, „Romans masowy: pornografia dla kobiet jest inna”, „Krytyka Polityczna” 2005 nr 9/10

Katarzyna Grochola, „Nigdy w życiu”, WAB, Warszawa 2001

„Psychoanaliza i literatura”, pod red. P. Dybela i M. Sławińskiego, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2001

Erich Fromm, „Dodatek”, [w:] „Ucieczka od wolności”, Warszawa 1970 (ewent. E. Fromm, „Charakter a proces społeczny”, [w:] „Antropologia kultury” pod red. A. Men-cwela, WUW,  Warszawa 1998 i nast.)

Iwona Sowa, „Cierpkość wiśni”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002, „Herbatniki z jagodami”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003

Monika Szwaja, „Romans na receptę”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004, „Jestem nudziarą”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006

Kamila Budrowska, „Kobieta i stereotypy”, Trans Humana, Białystok 2000

„Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie”, praca zbiorowa, IBL Wydaw., Warszawa 2001

Anna Matuszewska, Joanna Pyszny, „Romanse z różnych sfer”, Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003

„Nikt nie rodzi się kobietą”, wstęp i wybór T. Hołówka, Czytelnik, Warszawa 1982

Marta Fox, „Magda.doc”, Siedmioróg, Wrocław 1999

Małgorzata Musierowicz, „Szósta klepka”,  Akapit Press, Łódź 2004

John R. R. Tolkien, „Władca Pierścieni”, Zysk i S-ka, Poznań 2001

Dan Brown, „Kod Leonarda da Vinci”, Sonia Draga, Katowice 2006

Joanne K. Rowling, „Harry Potter i kamień filozoficzny”, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997

Jakub Z. Lichański, „Opowieśc o…”, DiG, Warszawa 2003

Anna Kłoskowska, „Kultura masowa”, PWN, Warszawa 2005

Dorota Masłowska, „Paw królowej”, Lampa i Iskra Boża, Warszawa 2005

Wojciech Kuczok, „Gnój”, WAB, Warszawa 2003

Jerzy Pilch, „Pod mocnym aniołem”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007

Wiesław Myśliwski, „Widnokrąg”, De Agostini Polska, Warszawa 2003

Stanisław Siekierski, „Książka we współczesnej kulturze polskiej”, Wydawnictwo AH, Pułtusk 2006